Buitenhof in Portret: Helen Smees

Kunstenares Efrat Zehavi boetseert kleine portretten van wijkbewoners uit de Buitenhof. Dit doet ze met kleurige plasticine-klei. Tijdens het boetseren gaat Efrat in gesprek met de persoon die ze boetseert en luistert ze naar het echte verhaal achter de persoon en over de wijk. Voor het kunstproject Buitenhof in Portret boetseerde ze Helen Smees (60 jaar). Tijdens het boetseren deelde Helen haar persoonlijke verhaal met Efrat.

Waarom doe je mee met het project ‘Buitenhof in Portret’?
Helen Smees gaf zich op voor het project ‘Buitenhof in Portret’ nadat ze kunstenares Efrat het portret zag boetseren van wijkbewoonster Nimco. Dit was op het pleintje bij buurtcentrum The Culture tijdens Burendag in september 2021. “Ik ben eigenlijk geen type om me te laten boetseren, want ik sta niet graag op de voorgrond. Maar ik vind het idee achter het project heel mooi, omdat het gaat om het verhaal achter de persoon.”

Tekst loopt verder onder de foto’s.

Op twaalfjarige leeftijd naar Nederland
Helen kwam op haar twaalfde vanuit Suriname naar Nederland. “Ik ben geboren in Paramaribo. Toen ik 10 jaar was vertrokken mijn ouders met mijn oudste zus, jongste zus en broertje naar Nederland. Ik bleef toen samen met zus (5 jaar) en jongste broertje (3 jaar) bij mijn opa en oma in Suriname. Hier heb ik een heel mooie tijd gehad. In Nederland zijn mijn ouders getrouwd, in de Creoolse cultuur was trouwen geen noodzaak maar in Nederland was dat wel belangrijk. Omdat ik nog in Suriname woonde was ik hier niet bij. Dat vind ik nog steeds wel jammer. Ze stuurden ons wel foto’s toe van de bruiloft.”

Vader werkte bij Calvé in Delft
“Na twee jaar vloog ik samen met mijn broertje en zusje naar Nederland, onder begeleiding van een stewardess. Dat ging soms zo in die tijd. Nu was ons gezin weer compleet. In Suriname was mijn vader schilder en mijn moeder werkte bij een kredietbank. In Delft deed mijn vader productiewerk bij de Calvé. Ik vind dat trouwens nog steeds de lekkerste pindakaas. Het is voor mij een herkenbare smaak uit mijn kindertijd. Mijn moeder werkte niet in Nederland toen we jong waren, want een oppas was te duur. Nadat mijn ouders zijn gescheiden heeft ze in de zorg gewerkt.”

48 jaar aan voetstappen in Delft
Inmiddels woont Helen alweer 48 jaar in Delft. “Toen ik net in Nederland kwam woonden we aan de Van Schuijlenburchstraat, vlakbij de Foreestweg. Hier heb ik een heel mooie jeugd gehad. We speelden hier heerlijk buiten met alle buurtkinderen. Dit is ook de plek waar ik heb leren schaatsen, iets waar ik nog steeds heel gek op ben.”

Op haar 18e ging Helen op zichzelf wonen. Eerst een korte periode in Den Haag, maar na een jaar kwam ze terug in Delft en verhuisde ze naar een woonboot aan de Zuiderstraat. “Ik heb het hier zo naar mijn zin gehad, ondanks dat er van alles mis was aan de woonboot en in de winter de leidingen bevroren. Ik voelde me hier helemaal vrij.” Na een paar jaar verhuisde ze naar de wijk Tanthof, eerst aan de Argentiniestraat en later aan de Bikolaan. Toen haar jongste zoon werd geboren vertrok ze naar de wijk Buitenhof. Dat is inmiddels 30 jaar geleden.”

De Buitenhof is nog steeds een fijne wijk
“Ik woonde in de Buitenhof als alleenstaande moeder in een flat met mijn drie kinderen. We woonden op de derde verdieping en er was geen lift. Dat was wel zwaar toen. Toen er na een jaar een lift kwam was de hele flat blij! Maar ik heb hier ook een mooie tijd gehad en ik mis het Delft van toen. Er was in de wijk veel sociale controle en eenheid. Mensen in de buurt kenden elkaar goed en hadden goede gesprekken met elkaar. Je merkt nu dat iedereen zijn eigen leven leidt. Toch is het nog steeds fijne buurt. Achter mijn woning is een groot grasveld met veel bomen en vogels. Ik vind het heerlijk als ik ‘s ochtends wakker word en de vogels hoor fluiten. Dat geeft me echt een Surinaams gevoel. Ik hoop dat dit stuk wel open blijft en er geen huizen komen. Alles raakt tegenwoordig vol. Dat is jammer. Je had vroeger veel meer groen.”

Laatste van het gezin in Delft
Haar moeder (80 jaar), broers en zussen wonen inmiddels allemaal in Rotterdam. Helen is de enige van het gezin die in Delft is gebleven. “Delft heeft me altijd geboeid. Ik vind het een fantastische stad en houd ervan steeds nieuwe plekken te ontdekken. Er is veel te doen en er ontstaan veel nieuwe initiatieven. Vroeger voelde Delft als een dorpje. Van ons kent ons. Laatst zei mijn kleindochter toen we in de stad rondliepen: ‘Oma, je lijkt wel Maxima! Je kent iedereen!'”

Tekst loopt verder onder de foto’s.

Oma op bezoek in Delft
“Mijn oma uit Suriname durfde niet te vliegen, dus die kwam niet op bezoek bij ons in Nederland. Uiteindelijk is mijn zus haar gaan halen en is oma hier drie maanden gebleven. Ze heeft enorm genoten toen, vooral de Delftse donderdagmarkt vond ze geweldig. Ook verbaasde ze zich dat mensen hier hun hond gewoon meenemen in de bus en hen behandelen alsof het hun kind is. Dat vond ze leuk, maar ook vreemd. In Suriname zien ze honden alleen als waakhonden. Ik ben drie keer alleen naar Suriname terug geweest. De laatste keer was toen mijn oma op sterven, lag dat is nu 22 jaar geleden. En ik ben drie keer met mijn kinderen naar Suriname gegaan.”

Het geloof zit in wat je doet en uitdraagt
Het christelijke geloof heeft Helen meegekregen van haar oma “Mijn moeder geloofde ook, maar ik heb het meeste meegekregen van mijn oma. Zij heeft ontzettend veel doorstaan, maar heeft altijd het goede gedaan. Mijn oma was vondeling, haar moeder heeft nooit van haar gehouden. In het dorp wist iedereen echter wie haar moeder was en mijn oma heeft tot de dood voor haar eigen moeder gezorgd. Zo’n liefdevol iemand was ze. Ze stond altijd klaar voor de zwakkeren en iedereen kon komen eten. Ik denk dat, dat het geloof is. Niet alleen elke zondag naar de kerk gaan, maar je moet het laten zien. Het moet in je daden zitten en in wat je uitdraagt.”

Kraamverzorging is mijn passie
“Ik heb een sociaal-juridisch MBO-opleiding gevolgd. Halverwege kwam ik er echter achter dat het juridische aspect niks voor mij was. Ik heb toch alle certificaten op één na gehaald. Na mijn studie heb ik als eerste bij Brouwer Offset, een drukkerij in Delft, gewerkt. Hier had ik heel lieve collega’s. Daarna ben ik gaan werken bij Festo. Zij verzenden grote apparatuur over de hele wereld. Maar mijn hart gaat uit naar het werken met mensen. Ik geniet ervan om hen te verzorgen en naar hen te luisteren. Ook ben ik gek op baby’s. Ik heb altijd verloskundige willen worden, maar dan moest je wiskunde in je vakkenpakket hebben en daar was ik heel slecht in. Dertien jaar geleden ben ik daarom kraamverzorgster geworden. Ik hoop dit nog tot aan mijn pensioen te kunnen doen.”

Rituelen rondom de geboorte van een kind
De studie tot kraamverzorgster rondde Helen af met een scriptie over rituelen bij de geboorte van een kind. “Als kraamverzorgende kom je in verschillende gezinnen met verschillende culturen te werken. Dat vind ik heel fascinerend. Het wassen van een baby in blauw water is bijvoorbeeld een Surinaamse traditie. Het blauw behoedt kinderen van boze ogen en geesten. De kleur blauw komt weer overeen met het blauwe oog uit de Turkse cultuur. Een Hindoestaans ritueel dat ze tegen kwam was een schaar boven het bedje of onder het matras dat bescherming biedt aan het kindje. “En wist je dat witte koolbladeren op de borsten van de kraamvrouw de stuwing die meestal op de 3e of 4e dag optreedt verlicht? Met deze tip heb ik veel moeders blij gemaakt.”

De tekst loopt verder onder de foto’s.

Overlijden dochter
Op dit moment werkt Helen niet. Begin 2020 overleed haar dochter totaal onverwachts op 31-jarige leeftijd. “Mijn dochter was toen 5,5 maand zwanger van haar vierde kindje, mijn ongeboren kleinzoon. Ik vind op dit moment de blijdschap bij gezinnen die net een baby hebben gekregen lastig te combineren met mijn eigen verdriet. Ook heb ik twee kleine kinderen nu thuis zitten.” De kinderen van haar dochter (4 en 5 jaar oud) wonen nu bij Helen. “Ik ben weer moeder-oma geworden”, vertelt Helen. Laatst vroeg mijn kleindochter: Oma, je bent toch ook beetje mijn mama. Mag ik je zo noemen? “Ja dat mag” zei Helen, “maar ik kan je mama nooit vervangen.”

Omgaan met het verdriet
“Ik dacht dat ik het verlies van mijn dochter niet zou overleven. Het overlijden van mijn dochter ging zo snel dat we geen afscheid hebben kunnen nemen van elkaar. Ik kwam hierna echt in een gat terecht. Niemand bereidt je hierop voor in het leven. Ik heb toen gelijk hulp gezocht bij een psycholoog en dat heeft me geholpen. Ook al gaat het verdriet nooit over en zit het heel diep. Ik zie gelukkig altijd weer het nut van het leven. Ik probeer nu mijn kleinkinderen gelukkig te maken, en zelf ook weer gelukkig te worden. Ik ben een optimistische vrouw maar ook een doorzetter.”

Kijken naar de toekomst
Op dit moment heeft Helen het wandelen weer opgepakt. “Samen met een vriendin loop ik lange afstanden, bijvoorbeeld naar Schipluiden. Ook fiets ik weer veel. Dat helpt me om te gaan met het verdriet. Ook ontdek ik weer veel nieuwe plekken in Delft. Ik geniet van de lucht, de vogels en de bomen. Ook kijk ik er toch weer naar uit om te schaatsen. Ook al durf ik niet meer goed gezien mijn leeftijd, het blijft toch kriebelen. Ik wil zoveel mogelijk bereiken in het leven en geef niet makkelijk op. Je moet blijven leven”

Het portret in klei
Na afloop van het boetseren en gesprek mag Helen het portret voor de eerste keer zien: “Ik zie mezelf”, zegt Helen, “maar ik zie in het portret ook een vriendin waarvan Iedereen zegt dat wij op elkaar lijken. Wij zijn al 34 jaar bevriend. Heel bijzonder.” Eenmaal thuis laat Helen het portret via een foto zien aan haar kleinkinderen: ‘Oma, je lijkt erop! Je neus, je mond, je ogen.’